دارکوب
دارکوب
دارکوبها (انگلیسی: Woodpeckers) پرندگانی از راسته دارکوبسانان و خانواده Picidae هستند که بیش از ۲۴۰ گونه شناختهشده را شامل میشوند. این خانواده همچنین شامل گروههایی مانند دارشکنک، دارکوبهای قهوهای و دارکوبیان میشود. دارکوبها از جمله پرندگان بسیار خاص و شگفتانگیز هستند که بهواسطهٔ رفتارهای منحصربهفرد، همچون ضربهزدن به درختان (درامزنی)، سوراخکردن تنهٔ درختان با منقار قوی، و زبان بلند و چسبناک برای شکار حشرات، شهرت یافتهاند.
دارکوبها نقش مهمی در بومسازگان ایفا میکنند؛ آنها با سوراخکردن درختان به شکار حشرات آفتزا کمک میکنند، و همچنین آشیانههایی را ایجاد میکنند که مورد استفادهٔ دیگر پرندگان، پستانداران کوچک و حتی خزندگان قرار میگیرد. برخی گونهها نیز به دلیل تخریب زیستگاه طبیعی در معرض تهدید قرار گرفتهاند. با وجود اینکه در نظر عموم، دارکوبها پرندگانی آرام و جنگلی محسوب میشوند، ولی در واقع دارای رفتارهای اجتماعی متنوع، الگوهای مهاجرتی پیچیده، و راهکارهای فیزیکی پیشرفته برای مقابله با ضربات مکرر هستند.
دارکوبها دارای پراکندگی جهانی نسبتا گستردهای هستند و در بسیاری از مناطق زمین، از جمله در سراسر آسیا، اروپا، آفریقا، و قارهٔ آمریکا حضور دارند. با این حال، آنها در چند منطقهٔ خاص یافت نمیشوند؛ از جمله استرالیا، گینه نو، نیوزیلند، ماداگاسکار، و مناطق قطبی شمال و جنوب. همچنین، در برخی جزایر اقیانوسی بسیار دوردست نیز حضور ندارند.
بیشترین تنوع گونهای دارکوبها در مناطق گرمسیری و جنگلهای بارانی، بهویژه در آمریکای جنوبی و آسیای جنوب شرقی دیده میشود. دارشکنکها عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت میشوند، در حالیکه دارکوبهای قهوهای محدود به جهان قدیم هستند. گونههایی مانند دارکوب جیلا در زیستگاههای خشک مانند بیابانها نیز زندگی میکنند و از کاکتوسها برای آشیانهسازی استفاده میکنند.
گرچه بسیاری از دارکوبها پرندگانی ساکن و غیرمهاجر هستند، اما برخی از آنها مانند شیرهخوار شکمزرد و دارکوب قهوهای مهاجرتهای فصلی به مناطق گرمتر دارند. این پرندگان معمولاً در روز مهاجرت میکنند و برخی گونهها نیز جابجاییهای ارتفاعی دارند، مثلاً در زمستان از مناطق کوهستانی به دشتها پایین میآیند.
دارکوبها دارای ساختار بدنی ویژهای هستند که آنها را برای زندگی درختی و سوراخکردن چوب بسیار سازگار کرده است. یکی از مهمترین ویژگیهای آنها، داشتن پاهای زیگوداکتیل است؛ یعنی دو انگشت به سمت جلو و دو انگشت به سمت عقب، که کمک میکند به راحتی از تنهٔ درختان بالا بروند. پاهای قوی، پنجههای تیز و دم سفت و مقاوم، همگی ابزارهایی هستند که تعادل دارکوب را هنگام بالا رفتن یا سوراخ کردن تنه درخت حفظ میکنند.
منقار دارکوب بلند، قوی و نوکتیز است و مانند قلمی تیز برای سوراخکردن چوب بهکار میرود. زبان آنها بسیار بلند، چسبناک و اغلب با خارهای کوچک پوشیده شدهاست و در هنگام نوکزنی تا عمق زیادی در چوب نفوذ میکند تا حشرات یا لاروها را بیرون بکشد. این زبان توسط استخوان لامی پشتیبانی میشود که از پشت جمجمه میگذرد و مانند کمربند ایمنی دور مغز میپیچد تا از آسیب در اثر ضربه جلوگیری کند.
جمجمه دارکوب دارای استخوانهای اسفنجی و فشردهسازیشدهای است که ضربه را جذب میکنند. آنها همچنین دارای پردهٔ چشم اضافی (پردهٔ نیکتیتان) هستند که در لحظهٔ ضربه بسته میشود و از چشم محافظت میکند. دهانههای بینی آنها نیز اغلب باریک است و با پر پوشیده شده تا گرد و خاک چوب وارد مجراهای تنفسی نشود.
اندازهٔ دارکوبها بسیار متنوع است. کوچکترین گونه، دارکوب نوارهسینه، تنها ۷٫۵ سانتیمتر طول دارد، در حالی که بزرگترین گونهٔ زنده، دارکوب تختهسنگی بزرگ، تا ۵۵ سانتیمتر نیز میرسد.
رفتار دارکوبها بسیار گوناگون است. بیشتر گونهها بهصورت انفرادی زندگی میکنند و قلمرو خود را به شدت از دیگر همنوعان محافظت میکنند. این پرندگان از رفتارهایی مانند سر تکاندن، کوبیدن منقار به هوا، تعقیب دیگر پرندگان، و البته درامزنی برای اعلام حضور و دفاع از قلمرو استفاده میکنند.
دارکوبها دارای پراکندگی جهانی نسبتا گستردهای هستند و در بسیاری از مناطق زمین، از جمله در سراسر آسیا، اروپا، آفریقا، و قارهٔ آمریکا حضور دارند. با این حال، آنها در چند منطقهٔ خاص یافت نمیشوند؛ از جمله استرالیا، گینه نو، نیوزیلند، ماداگاسکار، و مناطق قطبی شمال و جنوب. همچنین، در برخی جزایر اقیانوسی بسیار دوردست نیز حضور ندارند.
بیشترین تنوع گونهای دارکوبها در مناطق گرمسیری و جنگلهای بارانی، بهویژه در آمریکای جنوبی و آسیای جنوب شرقی دیده میشود. دارشکنکها عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت میشوند، در حالیکه دارکوبهای قهوهای محدود به جهان قدیم هستند. گونههایی مانند دارکوب جیلا در زیستگاههای خشک مانند بیابانها نیز زندگی میکنند و از کاکتوسها برای آشیانهسازی استفاده میکنند.
گرچه بسیاری از دارکوبها پرندگانی ساکن و غیرمهاجر هستند، اما برخی از آنها مانند شیرهخوار شکمزرد و دارکوب قهوهای مهاجرتهای فصلی به مناطق گرمتر دارند. این پرندگان معمولاً در روز مهاجرت میکنند و برخی گونهها نیز جابجاییهای ارتفاعی دارند، مثلاً در زمستان از مناطق کوهستانی به دشتها پایین میآیند.
دارکوبها دارای ساختار بدنی ویژهای هستند که آنها را برای زندگی درختی و سوراخکردن چوب بسیار سازگار کرده است. یکی از مهمترین ویژگیهای آنها، داشتن پاهای زیگوداکتیل است؛ یعنی دو انگشت به سمت جلو و دو انگشت به سمت عقب، که کمک میکند به راحتی از تنهٔ درختان بالا بروند. پاهای قوی، پنجههای تیز و دم سفت و مقاوم، همگی ابزارهایی هستند که تعادل دارکوب را هنگام بالا رفتن یا سوراخ کردن تنه درخت حفظ میکنند.
منقار دارکوب بلند، قوی و نوکتیز است و مانند قلمی تیز برای سوراخکردن چوب بهکار میرود. زبان آنها بسیار بلند، چسبناک و اغلب با خارهای کوچک پوشیده شدهاست و در هنگام نوکزنی تا عمق زیادی در چوب نفوذ میکند تا حشرات یا لاروها را بیرون بکشد. این زبان توسط استخوان لامی پشتیبانی میشود که از پشت جمجمه میگذرد و مانند کمربند ایمنی دور مغز میپیچد تا از آسیب در اثر ضربه جلوگیری کند.
جمجمه دارکوب دارای استخوانهای اسفنجی و فشردهسازیشدهای است که ضربه را جذب میکنند. آنها همچنین دارای پردهٔ چشم اضافی (پردهٔ نیکتیتان) هستند که در لحظهٔ ضربه بسته میشود و از چشم محافظت میکند. دهانههای بینی آنها نیز اغلب باریک است و با پر پوشیده شده تا گرد و خاک چوب وارد مجراهای تنفسی نشود.
اندازهٔ دارکوبها بسیار متنوع است. کوچکترین گونه، دارکوب نوارهسینه، تنها ۷٫۵ سانتیمتر طول دارد، در حالی که بزرگترین گونهٔ زنده، دارکوب تختهسنگی بزرگ، تا ۵۵ سانتیمتر نیز میرسد.
رفتار دارکوبها بسیار گوناگون است. بیشتر گونهها بهصورت انفرادی زندگی میکنند و قلمرو خود را به شدت از دیگر همنوعان محافظت میکنند. این پرندگان از رفتارهایی مانند سر تکاندن، کوبیدن منقار به هوا، تعقیب دیگر پرندگان، و البته درامزنی برای اعلام حضور و دفاع از قلمرو استفاده میکنند.