خرس قهوه‌ای

با آن که قلمرو زیست خرس قهوه‌ای کاهش یافته و در بسیاری از مناطق منقرض شده‌است ولی همچنان در فهرست کمترین نگرانی آی‌یوسی‌ان باقی‌مانده و با جمعیت تقریبی ۲۰۰ هزار رأس خطر انقراض وی را تهدید نمی‌کند. بیشترین شمار خرس قهوه‌ای به ترتیب در روسیه، آمریکا (بیشتر در آلاسکا)، کانادا، منطقهٔ کارپات (به‌ویژه رومانی) و فنلاند، جایی‌که جانور ملی این کشور نامیده می‌شود، سکونت دارند. البته سه زیرگونهٔ این گونه خرس یعنی خرس قهوه‌ای آفریقای شمالی (خرس بربری)، کالیفرنیایی و مکزیکی در قرن نوزدهم و بیستم منقرض شدند و برخی از زیرگونه‌های جنوب آسیایی این جانور نیز به شدت در خطر انقراض هستند. زیرگونه‌ای از خرس قهوه‌ای محدود شده در مرکز ایتالیا موسوم به خرس قهوه‌ای مارسیکایی وجود دارد که تعداد آن‌ها بین ۵۰–۶۰ فرد بوده و در خطر انقراض هستند. در ایران نیز در مناطق شمالی به ویژه مازندران و همچنین استان لرستان این خرس زندگی می‌کند.
خرس‌های قهوه‌ای جزیره کودیاک در مقایسه با خرس‌های قطبی اندکی بزرگترند. بعضی منابع، این دو خرس را هم‌اندازه معرفی کرده‌اند. این دو خرس، بزرگ‌ترین شکارچیان زمین‌اند. خرس‌های قهوه‌ای از ۹۰ کیلوگرم (خرس‌های ماده کوچک) تا بیش از ۸۰۰ کیلوگرم (برای خرس‌های بزرگ نر) وزن دارند. جمعیت خرس قهوه‌ای بر حسب این که از چه نوع رژیم غذایی استفاده می‌کند، به‌طور چشمگیری فرق دارد. به‌طور کلی آن‌هایی که در کنار دریا هستند و ماهی می‌خورند بیشتر عمر می‌کنند و وزنشان هم بیشتر است؛ مثلاً خرس قهوه‌ای که در آلاسکا زندگی می‌کند بیش از ۸۰۰ کیلوگرم وزن و ۲۳۰ سانتی‌متر قد دارد. خرس قهوه‌ای دمی به طول ۱۰ الی ۱۳ سانتی‌متر دارد. خرس قهوه‌ای در طول شانه‌هایش ماهیچه‌های برآمده تری دارد که آن را از انواع دیگر خرس‌ها متمایز می‌سازد. کوچک‌ترین نوع خرس قهوه‌ای، خرس قهوه‌ای گوبی است که بالغ ماده آن ۹۰ کیلوگرم وزن دارد.
آن‌ها ممکن است به مدت بیش از هفت ماه در لانه یا غار، بدون غذا خوابیده باشند. در این حالت کاملاً بی‌حس و سست می‌شوند. پس از بیدار شدن به‌طور وحشتناکی غذا می‌خورند تاانرژی از دست رفته را بازیابند.
خرس قهوه‌ای در حالت عادی در شب فعالیت می‌کند. در تابستان بیش از ۱۸۰ کیلوگرم چربی ذخیره می‌کند که می‌تواند در طول زمستان که خیلی سست می‌شود مقاومت کند. با این حال آن‌ها زمستان‌خواب نیستند و به آسانی بیدار می‌شوند. هم نر و هم ماده این جانور در زمستان در غار یا لانه به سر می‌برند. خرس قهوه‌ای بسیار گوشه‌گیر است، با این حال ممکن است آن‌ها در تعداد زیادی به دور منبع غذایی بزرگ، در کنار هم جمع شوند و یک سلسله‌مراتب اجتماعی را بر پایه سن و اندازه‌شان تشکیل دهند.
وقتی خرس قهوه‌ای مصدوم شد با صدای بسیار بلندی می‌غرّد ولی در حالت عادی با ترساندن و عصبانیت و تولید صدای زیر به وسیله به هم ساییدن دندان به دیگران هشدار می‌دهد. آن‌ها تقریباً همیشه از مواجه شدن با انسان خودداری می‌کنند.

تهدیدها و چالش‌ها:

۱. تهدیدهای زیستگاهی:
تخریب و تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های طبیعی به‌دلیل گسترش شهرها و جاده‌سازی
کاهش جنگل‌ها و مراتع کوهستانی بر اثر بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی
توسعه کشاورزی و دامداری در محدوده زیست خرس‌ها
تغییر کاربری اراضی و کاهش پناهگاه‌های طبیعی

۲. تهدیدهای انسانی مستقیم:
شکار غیرقانونی برای پوست، گوشت یا اعضای بدن
تله‌گذاری و مسموم‌کردن توسط جوامع محلی برای حفاظت از دام‌ها
درگیری‌های مستقیم خرس با انسان بر سر منابع غذایی
تصادف با وسایل نقلیه در جاده‌هایی که از زیستگاه‌ها عبور می‌کنند

۳. تهدیدهای ناشی از کاهش منابع غذایی:
کاهش منابع طبیعی مانند ماهی، میوه‌های جنگلی و حشرات
رقابت با دام‌های اهلی برای دسترسی به منابع غذایی
تغییرات فصلی و اقلیمی که بر در دسترس بودن غذا تأثیر می‌گذارد

۴. تهدیدهای اقلیمی و طبیعی:
تغییرات آب‌و‌هوایی که بر دوره خواب زمستانی و الگوی تغذیه تأثیر می‌گذارد
افزایش گرمای هوا و کاهش منابع آبی در زیستگاه‌ها
نابودی لانه‌ها و پناهگاه‌ها بر اثر سیلاب یا آتش‌سوزی‌های جنگلی

۵. تهدیدهای ژنتیکی و جمعیتی:
کاهش جمعیت در برخی مناطق و خطر انقراض زیرگونه‌ها
انزوای جمعیت‌ها به‌دلیل تکه‌تکه شدن زیستگاه و نبود تبادل ژنتیکی
کاهش توان زادآوری در جمعیت‌های کوچک و جداشده

۶. چالش‌های حفاظتی و مدیریتی:
ضعف در اجرای قوانین شکار و حفاظت در برخی مناطق
نبود پایش منظم جمعیت خرس‌ها و زیستگاه‌هایشان
کمبود آگاهی عمومی در میان جوامع محلی درباره نقش اکولوژیک خرس قهوه‌ای
تعارض منافع بین حفاظت از خرس و توسعه اقتصادی (جاده، معدن، گردشگری و...)