غواصسانان
نام های دیگر : شیرجهروسانان
غواصسانان یا شیرجهروسانان (نام علمی: Gaviiformes) راستهای از پرندگان آبزی، در اندازههای بزرگ یا متوسط، با منقار نوکتیز هستند که پاهایشان برای شیرجه زدن مناسب است. اعضای این راسته در بسیاری بخشهای آمریکای شمالی، ایسلند، و شمال اوراسیا یافت میشوند. تنها تیره ی باقیمانده از این راسته، غواصان نام دارد که شامل ۵ گونه میشود.
غواص سانان آنچنان برای شنای سریع و شکار در آب فرگشت یافتهاند که راه رفتن بر روی سطح خشکی برایشان سخت است. پس از پنگوئنهای ساکن جنوبگان، آنها ماهرترین پرندگان شکارچی درون آب هستند. آنها توانایی تغییر حالت شناور بودن خود در زیر آب را با جابجایی پرها، کنترل هوای درون کیسههای هوایی، و کم و زیاد کردن هوای درون ششها دارند.
اندازه غواصها میان ۵۳ تا ۹ سانتیمتر است و وزنشان از ۱ تا ۲٫۴ کیلوگرم (در غواص گلوسرخ) تا ۶٫۴–۴٫۴ کیلوگرم (در غواص نوکزرد) تغییر میکند. جنس ماده اندکی از جنس نر کوچکتر است.
پرندههای بالغ همهٔ گونههای این راسته دارای زیر بدن و شکمی به رنگ سفید هستند بخشهای بالایی بدن در غواصها نوکزرد و شمالگان سیاه دارای نقطههایی سفید بر پشت و بالها است. غواص گلوقرمز رنگ قهوهای دودی با نقطههای روشن ریز است. همهٔ گونهها دارای خطهای سفید و موازی با هم بر روی گردن هستند. در زمستان، بخشهای بالایی بدن در بالغها و نابالغها خاکستری با نشانهای روشن میشوند. جوجههای تازه به دنیا آمده نیز به رنگ قهوهای یا خاکستری تیره تا سیاه هستند.
تهدیدها و چالشها:
۱. تهدیدهای زیستگاهی:
تخریب و خشک شدن دریاچهها، تالابها و آبگیرهای طبیعی
آلودگی منابع آبی با فاضلاب، نفت و مواد شیمیایی
کاهش کیفیت آب و کاهش شفافیت لازم برای شکار زیر آب
تغییر کاربری اراضی حاشیه تالابها و دریاچهها
۲. تهدیدهای انسانی مستقیم:
شکار غیرقانونی برای گوشت یا تاکسیدرمی
گرفتار شدن در تورهای ماهیگیری و تجهیزات صیادی
مزاحمت انسانی در فصل زادآوری (قایقرانی، شنا، گردشگری بیرویه)
۳. تهدیدهای ناشی از فعالیتهای صنعتی و کشاورزی:
ورود سموم و کودهای شیمیایی به آبها
نشت مواد نفتی از کشتیها و قایقها
ساخت و ساز در حاشیه زیستگاههای آبی
۴. تهدیدهای اقلیمی و طبیعی:
تغییرات اقلیمی و کاهش سطح آب در زیستگاهها
یخزدگی زودرس یا دیرهنگام در مناطق شمالی
طوفانها و نوسانات شدید دما در زمان زادآوری
۵. تهدیدهای زیستی:
کاهش منابع غذایی (ماهی و بیمهرگان آبی)
شکار توسط پرندگان شکاری یا پستانداران گوشتخوار
دشواری در پرواز و راه رفتن که فرار از خطر را محدود میکند
۶. چالشهای حفاظتی و مدیریتی:
نبود برنامههای حفاظتی اختصاصی برای غواصسانان در برخی مناطق
کمبود دادههای دقیق درباره جمعیت و پراکنش این پرندگان
کاهش آگاهی عمومی نسبت به نقش آنها در اکوسیستمهای آبی
اندازه غواصها میان ۵۳ تا ۹ سانتیمتر است و وزنشان از ۱ تا ۲٫۴ کیلوگرم (در غواص گلوسرخ) تا ۶٫۴–۴٫۴ کیلوگرم (در غواص نوکزرد) تغییر میکند. جنس ماده اندکی از جنس نر کوچکتر است.
پرندههای بالغ همهٔ گونههای این راسته دارای زیر بدن و شکمی به رنگ سفید هستند بخشهای بالایی بدن در غواصها نوکزرد و شمالگان سیاه دارای نقطههایی سفید بر پشت و بالها است. غواص گلوقرمز رنگ قهوهای دودی با نقطههای روشن ریز است. همهٔ گونهها دارای خطهای سفید و موازی با هم بر روی گردن هستند. در زمستان، بخشهای بالایی بدن در بالغها و نابالغها خاکستری با نشانهای روشن میشوند. جوجههای تازه به دنیا آمده نیز به رنگ قهوهای یا خاکستری تیره تا سیاه هستند.
تهدیدها و چالشها:
۱. تهدیدهای زیستگاهی:
تخریب و خشک شدن دریاچهها، تالابها و آبگیرهای طبیعی
آلودگی منابع آبی با فاضلاب، نفت و مواد شیمیایی
کاهش کیفیت آب و کاهش شفافیت لازم برای شکار زیر آب
تغییر کاربری اراضی حاشیه تالابها و دریاچهها
۲. تهدیدهای انسانی مستقیم:
شکار غیرقانونی برای گوشت یا تاکسیدرمی
گرفتار شدن در تورهای ماهیگیری و تجهیزات صیادی
مزاحمت انسانی در فصل زادآوری (قایقرانی، شنا، گردشگری بیرویه)
۳. تهدیدهای ناشی از فعالیتهای صنعتی و کشاورزی:
ورود سموم و کودهای شیمیایی به آبها
نشت مواد نفتی از کشتیها و قایقها
ساخت و ساز در حاشیه زیستگاههای آبی
۴. تهدیدهای اقلیمی و طبیعی:
تغییرات اقلیمی و کاهش سطح آب در زیستگاهها
یخزدگی زودرس یا دیرهنگام در مناطق شمالی
طوفانها و نوسانات شدید دما در زمان زادآوری
۵. تهدیدهای زیستی:
کاهش منابع غذایی (ماهی و بیمهرگان آبی)
شکار توسط پرندگان شکاری یا پستانداران گوشتخوار
دشواری در پرواز و راه رفتن که فرار از خطر را محدود میکند
۶. چالشهای حفاظتی و مدیریتی:
نبود برنامههای حفاظتی اختصاصی برای غواصسانان در برخی مناطق
کمبود دادههای دقیق درباره جمعیت و پراکنش این پرندگان
کاهش آگاهی عمومی نسبت به نقش آنها در اکوسیستمهای آبی