جنگلهای هیرکانی
نامهای دیگر: جنگلهای خزری، جنگلهای شمال ایران
جنگلهای هیرکانی یکی از قدیمیترین و مهمترین اکوسیستمهای جنگلی جهان و ایران هستند که در نوار ساحلی جنوبی دریای خزر از استانهای گلستان تا گیلان و مازندران گسترده شدهاند. این جنگلها به دلیل تنوع زیستی فوقالعاده، قدمت تاریخی و نقش مهم در تعدیل اقلیم و حفاظت منابع طبیعی، ارزش جهانی دارند و در فهرست ذخیرهگاههای زیستکره یونسکو ثبت شدهاند.
جنگلهای هیرکانی از کهنسالترین جنگلهای جهان به شمار میروند و قدمت آنها به دوران تریاس، بیش از ۱۲۰ میلیون سال پیش، بازمیگردد. این جنگلها در طول دورانهای مختلف زمینشناسی، تغییرات اقلیمی زیادی را تجربه کرده و به عنوان یکی از مراکز مهم تکاملی و تنوع ژنتیکی گیاهان پهنبرگ باقی ماندهاند. این جنگلها در ارتفاعات کم تا متوسط و در مناطق با بارندگی سالانه بین ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ میلیمتر قرار دارند و تابستانهای نسبتاً گرم و مرطوب و زمستانهای معتدل دارند. خاکهای جنگل عمدتاً لوم و رس هستند که از نظر ذخیره آب و مواد مغذی بسیار غنیاند. این شرایط اقلیمی و خاکی باعث رشد گیاهان متنوعی مانند بلوط، راش، توسکا، ممرز، فندق و گونههای همیشهسبز شده است. پوشش گیاهی زیرین جنگل شامل بوتهها، درختچهها و گیاهان علفی است که زیستگاه مناسبی برای حیوانات کوچک و حشرات فراهم میآورد.
از نظر جانوری، جنگلهای هیرکانی میزبان گونههای مهم و شاخصی هستند. پستانداران بزرگی مانند پلنگ ایرانی، خرس قهوهای، شوکا، گراز، گربه وحشی و روباه در این جنگلها زندگی میکنند. پرندگان شامل قرقاول، کبک، سارگپه، عقاب طلایی، هما و انواع پرندگان مهاجر و شکاری هستند. خزندگان و دوزیستان متنوعی مانند مارها، لاکپشتها و وزغها نیز در این مناطق مشاهده میشوند. بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری این جنگلها در فهرست گونههای حفاظتشده قرار دارند و نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی ایران دارند.
جنگلهای هیرکانی نقش کلیدی در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش دارند و با حفظ پوشش گیاهی، رطوبت و دما، اقلیم محلی را تعدیل میکنند. این جنگلها منابع آبی منطقه را تغذیه میکنند و از وقوع سیلابهای ناگهانی جلوگیری میکنند. همچنین پوشش گیاهی متنوع، زیستگاه گونههای نادر و در معرض تهدید را فراهم میآورد. گردشگری طبیعی و علمی در این جنگلها رونق دارد و بسیاری از محققان و طبیعتدوستان از این مناطق بازدید میکنند. با این حال، جنگلهای هیرکانی با تهدیدهای جدی مواجهاند که تنوع زیستی آنها را تهدید میکند.
تهدیدهای اصلی
• قطع بیرویه درختان و جنگلتراشی
• چرای بیرویه دامهای اهلی
• توسعه شهری، صنعتی و تغییر کاربری اراضی
• آتشسوزیهای انسانی و طبیعی
• تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی
• انقراض گونههای گیاهی و جانوری در معرض خطر
اهمیت زیستمحیطی
• ثبت شده به عنوان ذخیرهگاه زیستکره در یونسکو
• زیستگاه گونههای جانوری و گیاهی نادر و در معرض تهدید
• تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش
• حفظ منابع آب و تعدیل اقلیم محلی
• حفاظت از تنوع ژنتیکی گیاهان و حیوانات بومی
• مقصد گردشگری علمی و طبیعی
از نظر جانوری، جنگلهای هیرکانی میزبان گونههای مهم و شاخصی هستند. پستانداران بزرگی مانند پلنگ ایرانی، خرس قهوهای، شوکا، گراز، گربه وحشی و روباه در این جنگلها زندگی میکنند. پرندگان شامل قرقاول، کبک، سارگپه، عقاب طلایی، هما و انواع پرندگان مهاجر و شکاری هستند. خزندگان و دوزیستان متنوعی مانند مارها، لاکپشتها و وزغها نیز در این مناطق مشاهده میشوند. بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری این جنگلها در فهرست گونههای حفاظتشده قرار دارند و نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی ایران دارند.
جنگلهای هیرکانی نقش کلیدی در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش دارند و با حفظ پوشش گیاهی، رطوبت و دما، اقلیم محلی را تعدیل میکنند. این جنگلها منابع آبی منطقه را تغذیه میکنند و از وقوع سیلابهای ناگهانی جلوگیری میکنند. همچنین پوشش گیاهی متنوع، زیستگاه گونههای نادر و در معرض تهدید را فراهم میآورد. گردشگری طبیعی و علمی در این جنگلها رونق دارد و بسیاری از محققان و طبیعتدوستان از این مناطق بازدید میکنند. با این حال، جنگلهای هیرکانی با تهدیدهای جدی مواجهاند که تنوع زیستی آنها را تهدید میکند.
تهدیدهای اصلی
• قطع بیرویه درختان و جنگلتراشی
• چرای بیرویه دامهای اهلی
• توسعه شهری، صنعتی و تغییر کاربری اراضی
• آتشسوزیهای انسانی و طبیعی
• تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی
• انقراض گونههای گیاهی و جانوری در معرض خطر
اهمیت زیستمحیطی
• ثبت شده به عنوان ذخیرهگاه زیستکره در یونسکو
• زیستگاه گونههای جانوری و گیاهی نادر و در معرض تهدید
• تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش
• حفظ منابع آب و تعدیل اقلیم محلی
• حفاظت از تنوع ژنتیکی گیاهان و حیوانات بومی
• مقصد گردشگری علمی و طبیعی