خرس قهوهای البرز
نامهای قدیمی: خرس قهوهای آسیایی، خرس جنگلی یا خرس کوهستانی
خرس قهوهای البرز یکی از بزرگترین پستانداران ایران و شاخصترین گونه مناطق جنگلی و کوهستانی شمال و شمالغرب کشور است. این گونه نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم دارد و به دلیل کاهش زیستگاه و تهدیدات انسانی، تحت حفاظت ملی و بینالمللی قرار گرفته است.
خرس قهوهای البرز زیرگونهای از خرس قهوهای آسیایی است که در رشتهکوههای البرز و زاگرس ایران زندگی میکند. این گونه بیشتر در ارتفاعات بالای ۱۰۰۰ متر مشاهده میشود و زیستگاههای اصلی آن شامل پارک ملی گلستان، منطقه حفاظتشده گلستان، منطقه حفاظتشده نایبند، منطقه حفاظتشده البرز مرکزی و بخشهایی از استانهای مازندران، گلستان، تهران، البرز و قزوین است. جمعیت خرس قهوهای البرز در ایران حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ عدد تخمین زده میشود، اگرچه پراکنش آن نامنظم است و بیشتر در مناطق دور از حضور انسانی دیده میشود. حیوانی همهچیزخوار است و رژیم غذایی آن شامل گیاهان، میوهها، ریشهها، عسل، حشرات و گاه گوشت کوچک یا لاشه حیوانات میشود. فعالیت آن عمدتاً در ساعات صبح زود و عصر انجام میشود، ولی در مناطق پررفتوآمد شبگرد است. طول بدن این گونه بین ۱٫۸ تا ۲ متر و وزن آن بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم است، که بسته به زیستگاه و دسترسی به منابع غذایی متفاوت است.
پراکنش و زیستگاه:
زیستگاه خرس قهوهای البرز شامل جنگلهای هیرکانی شمال ایران، مناطق صخرهای و مراتع کوهستانی و همچنین درههای وسیع است. این مناطق معمولاً دارای پوشش گیاهی غنی شامل بلوط، ممرز، توسکا، پسته وحشی و گونههای گیاهی دارویی هستند. زیستگاه خرس به منابع آب و پوشش گیاهی کافی وابسته است و خشکسالی یا تخریب جنگلها باعث کاهش جمعیت و پراکنش آن میشود. خرس قهوهای البرز به عنوان گونهای شاخص، سلامت اکوسیستم جنگلی و کوهستانی را نشان میدهد. حضور این گونه باعث کنترل جمعیت گونههای گیاهخوار و پراکنش بذر گیاهان میشود. علاوه بر این، خرس قهوهای به دلیل اهمیت ژنتیکی و تنوع زیستی، در برنامههای حفاظتی ملی و بینالمللی تحت نظارت است.
تهدیدها و چالشها:
• تخریب زیستگاهها به دلیل کشاورزی، معدن و توسعه شهری
• شکار غیرقانونی و تعارض با دامها و انسان
• کاهش منابع غذایی و تغییرات اقلیمی
ش حضور گردشگران و فعالیتهای تفریحی در مناطق حفاظتشده
• تصادفات جادهای و موانع مصنوعی در مسیر حرکت
گونههای جانوری همراه زیستگاه خرس:
• پستانداران متوسط و کوچک: آهو، کل، بز، گراز، گربه وحشی
• پرندگان شکاری و آبزی منطقه
• خزندگان و دوزیستان محلی
• گیاهان کوهستانی و جنگلی
اقدامات حفاظتی:
• حفاظت و گسترش مناطق حفاظتشده
• پایش جمعیت و تحقیقات علمی توسط سازمان حفاظت محیط زیست
• جلوگیری از شکار غیرقانونی و آموزش جوامع محلی
• طرحهای بینالمللی حفاظت گونههای در خطر
پراکنش و زیستگاه:
زیستگاه خرس قهوهای البرز شامل جنگلهای هیرکانی شمال ایران، مناطق صخرهای و مراتع کوهستانی و همچنین درههای وسیع است. این مناطق معمولاً دارای پوشش گیاهی غنی شامل بلوط، ممرز، توسکا، پسته وحشی و گونههای گیاهی دارویی هستند. زیستگاه خرس به منابع آب و پوشش گیاهی کافی وابسته است و خشکسالی یا تخریب جنگلها باعث کاهش جمعیت و پراکنش آن میشود. خرس قهوهای البرز به عنوان گونهای شاخص، سلامت اکوسیستم جنگلی و کوهستانی را نشان میدهد. حضور این گونه باعث کنترل جمعیت گونههای گیاهخوار و پراکنش بذر گیاهان میشود. علاوه بر این، خرس قهوهای به دلیل اهمیت ژنتیکی و تنوع زیستی، در برنامههای حفاظتی ملی و بینالمللی تحت نظارت است.
تهدیدها و چالشها:
• تخریب زیستگاهها به دلیل کشاورزی، معدن و توسعه شهری
• شکار غیرقانونی و تعارض با دامها و انسان
• کاهش منابع غذایی و تغییرات اقلیمی
ش حضور گردشگران و فعالیتهای تفریحی در مناطق حفاظتشده
• تصادفات جادهای و موانع مصنوعی در مسیر حرکت
گونههای جانوری همراه زیستگاه خرس:
• پستانداران متوسط و کوچک: آهو، کل، بز، گراز، گربه وحشی
• پرندگان شکاری و آبزی منطقه
• خزندگان و دوزیستان محلی
• گیاهان کوهستانی و جنگلی
اقدامات حفاظتی:
• حفاظت و گسترش مناطق حفاظتشده
• پایش جمعیت و تحقیقات علمی توسط سازمان حفاظت محیط زیست
• جلوگیری از شکار غیرقانونی و آموزش جوامع محلی
• طرحهای بینالمللی حفاظت گونههای در خطر