جنگلهای حرای ایران
نام های دیگر : جنگل های مانگرویی
جنگلهای حرّای ایران به جنگلهای مانگرویی گفته میشود که در ۸ منطقه حفاظتشده ایران در سواحل خلیج فارس و دریای عمان میرویند. کنارههای شمالی و غربی جزیره قشم و جنگل نایبند استان بوشهر از مهمترین رویشگاههای حرا در ایران هستند. به این گیاه در بندرعباس حرّا، در بلوچستان تمر، در بوشهر گُرم و در بعضی از نقاط تول گفته میشود. به عربی نیز آن را شوری و شوره مینامند.
رویشگاههای حرا در ایران در جنوب کشور و در سواحل خلیج فارس و دریای عمان حد فاصل مدارهای ۲۵ درجه و ۱۱دقیقه تا ۲۷ درجه و ۵۲ دقیقه عرض شمالی گسترش یافتهاند که ساحل سه استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر از خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان تا بردخون در بوشهر را شامل میشود. از مناطق واجد حرا در ایران چهار منطقه تحت عنوان تالاب بینالمللی و یک منطقه با عنوان پارک ملی ساحلی دریایی و هشت منطقه تحت عنوان منطقه حفاظتشده و یک منطقه به عنوان ذخیرهگاه زیستکره تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفتهاند.
در طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران تصمیم شد تا تعداد زیادی درخت حرا کاشته شود ولی تا اکنون چندان اجرایی و استقبال نشده است. مهدی مطهر نیا معاون پژوهشگاه ملی اقیانوسشناسی با اشاره با این موضوع بیان کرد: حاضریم یک میلیارد اصله درخت حرا در حاشیه ساحلی ایران بکاریم و ذخیرهگاههای توسعه این جنگل را هم مشخص کردیم، اما ارادهای که باید میبود و به ترویج آن طرح کمک میکرد، ایجاد نشد.
جنگلهای مانگرو ایران در تقسیمبندیهای جغرافیایی جهانی در پهنه حارهای قدیم، زیر پهنه آفریقا و زیر ناحیه سند و عمان قرار میگیرند. در تقسیمبندی جهانی استقرار مانگروها در شرق و غرب کره زمین، در زمره مانگروهای شرقی قرار گرفتهاند و در تقسیمبندی اقیانوسی در طبقه مانگروهای مستقر در اقیانوس هند و آرام جای دارند.
مانگروهای ایران از نوع انحصاری هستند و گونههای غیرانحصاری در جوامع جنگلی مانگروی ایران دیده نمیشود و فقط از دو گونه حرا و چندل تشکیل شدهاند. گونه حرّا رایجترین گونه در جنگلهای مانگرو ایران است که در همه رویشگاههای جنگلهای مانگروی ایران از امالکرم استان بوشهر تا خلیج گواتر دیده میشود. گونه چندل فقط در خورهای سیریک و جاسک تشکیل جامعه گیاهی داده که گاهی جامعه آن خالص است، ولی بیشتر همراه با حرّا دیده میشود.
مانگروها در ایران در عرضهای شمالی ۲۵ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۲۷ درجه و طولهای شرقی ۵۵ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۶۵ درجه گسترده شدهاند و در عرض جغرافیایی ۲۸ درجه شمالی قطع میشوند. مناطق پراکنش آنها از شرق ایران در ناحیه عمان قرار دارد که در امتداد جنگلهای پاکستان وارد ایران شده و در خلیج گواتر تشکیل جوامع جنگلی دادهاند. این جوامع بهصورت نواری باریک و لکهای امتداد یافته و دوباره در بندرهای سیریک و جاسک در حاشیه خورها مستقر و انبوه شدهاند و سپس تا کولقان، تیاب و کلاهی پیش رفته و بهصورت جوامع جنگلی بزرگ در نواحی مزبور تشکیل شدهاند. جوامع جنگلی در جزیره قشم و بندر خمیر بهصورت انبوه استقرار یافته و سپس به طرف غرب خلیج فارس گرایش مییابند که تا خلیج نایبند و بندر دیّر در استان بوشهر ادامه دارند.
تهدیدها و چالشها:
تخریب و کاهش سطح جنگلهای حرا بر اثر توسعه صنعتی و شهری
آلودگیهای نفتی و صنعتی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان
صید و بهرهبرداری بیرویه از منابع دریایی اطراف رویشگاهها
تغییرات اقلیمی، افزایش دما و بالا آمدن سطح آب دریا
کمبود حمایت اجرایی از طرحهای احیای حرا (مانند کاشت یک میلیارد درخت)
تبدیل اراضی ساحلی به بنادر، مزارع پرورش میگو و تأسیسات نفتی
رسوبگذاری و تخریب زیستگاهها بهدلیل ساختوساز و لایروبی خورها
در طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران تصمیم شد تا تعداد زیادی درخت حرا کاشته شود ولی تا اکنون چندان اجرایی و استقبال نشده است. مهدی مطهر نیا معاون پژوهشگاه ملی اقیانوسشناسی با اشاره با این موضوع بیان کرد: حاضریم یک میلیارد اصله درخت حرا در حاشیه ساحلی ایران بکاریم و ذخیرهگاههای توسعه این جنگل را هم مشخص کردیم، اما ارادهای که باید میبود و به ترویج آن طرح کمک میکرد، ایجاد نشد.
جنگلهای مانگرو ایران در تقسیمبندیهای جغرافیایی جهانی در پهنه حارهای قدیم، زیر پهنه آفریقا و زیر ناحیه سند و عمان قرار میگیرند. در تقسیمبندی جهانی استقرار مانگروها در شرق و غرب کره زمین، در زمره مانگروهای شرقی قرار گرفتهاند و در تقسیمبندی اقیانوسی در طبقه مانگروهای مستقر در اقیانوس هند و آرام جای دارند.
مانگروهای ایران از نوع انحصاری هستند و گونههای غیرانحصاری در جوامع جنگلی مانگروی ایران دیده نمیشود و فقط از دو گونه حرا و چندل تشکیل شدهاند. گونه حرّا رایجترین گونه در جنگلهای مانگرو ایران است که در همه رویشگاههای جنگلهای مانگروی ایران از امالکرم استان بوشهر تا خلیج گواتر دیده میشود. گونه چندل فقط در خورهای سیریک و جاسک تشکیل جامعه گیاهی داده که گاهی جامعه آن خالص است، ولی بیشتر همراه با حرّا دیده میشود.
مانگروها در ایران در عرضهای شمالی ۲۵ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۲۷ درجه و طولهای شرقی ۵۵ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۶۵ درجه گسترده شدهاند و در عرض جغرافیایی ۲۸ درجه شمالی قطع میشوند. مناطق پراکنش آنها از شرق ایران در ناحیه عمان قرار دارد که در امتداد جنگلهای پاکستان وارد ایران شده و در خلیج گواتر تشکیل جوامع جنگلی دادهاند. این جوامع بهصورت نواری باریک و لکهای امتداد یافته و دوباره در بندرهای سیریک و جاسک در حاشیه خورها مستقر و انبوه شدهاند و سپس تا کولقان، تیاب و کلاهی پیش رفته و بهصورت جوامع جنگلی بزرگ در نواحی مزبور تشکیل شدهاند. جوامع جنگلی در جزیره قشم و بندر خمیر بهصورت انبوه استقرار یافته و سپس به طرف غرب خلیج فارس گرایش مییابند که تا خلیج نایبند و بندر دیّر در استان بوشهر ادامه دارند.
تهدیدها و چالشها:
تخریب و کاهش سطح جنگلهای حرا بر اثر توسعه صنعتی و شهری
آلودگیهای نفتی و صنعتی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان
صید و بهرهبرداری بیرویه از منابع دریایی اطراف رویشگاهها
تغییرات اقلیمی، افزایش دما و بالا آمدن سطح آب دریا
کمبود حمایت اجرایی از طرحهای احیای حرا (مانند کاشت یک میلیارد درخت)
تبدیل اراضی ساحلی به بنادر، مزارع پرورش میگو و تأسیسات نفتی
رسوبگذاری و تخریب زیستگاهها بهدلیل ساختوساز و لایروبی خورها