پارک ملی گلستان
نام های دیگر : بوستان ملی گلستان
پارک ملی گلستان یا بوستان ملی گلستان، منطقهٔ حفاظتشدهای در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی است. این منطقه قدیمیترین پارک ملی زیبای ثبت شده در کشور ایران و پناهگاهی کمنظیر برای حیاتوحش است که ۱۳۵۰ گونهٔ گیاهی و ۳۰۲ گونهٔ جانوری، از جمله نیمی از گونههای پستانداران ایران را در حدود ۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت خود جای داده و بههمیندلیل از سوی یونسکو بهعنوان ذخیرهگاه زیستکره در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاست.
جنگل گلستان در شرق استان گلستان بهنوعی دروازه ورود به شمال کشور و این استان سرسبز شمالی برای مردم شرق و شمالشرق و حتی جنوبشرق کشور است که برای مسافرت به شمال ایران این جاده را انتخاب کردهاند. این جاده زیبا در بعضی از روزهای سال مانند ایام مذهبی و تعطیلات مختلف مانند عید نوروز بهدلیل موقعیت خاص آن برای مسافران بارگاه منور رضوی و مسافران شمال کشور مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی میباشد. جنگل گلستان بدونتردید ارزشمندترین منطقه ایران چه از لحاظ کمیت و چه از نظر تنوع حیات جانوری و گیاهی است. تنوع زیستی پارک ملی گلستان حتی فراتر از برخی کشورهای اروپایی است که صدها برابر این پارک وسعت دارند. نام استان گلستان هم از روی این منطقه انتخاب شدهاست.
پارک ملی گلستان از بهترین زیستگاههای پستانداران بزرگی چون پلنگ، خرس قهوهای، گرگ، وشق، مرال، شوکا، گوسفند وحشی و بز وحشی، آهوی ایرانی و گراز است و بهویژه بهخاطر جمعیت فراوان قوچ و میش اوریال معروف است. جمعیت قوچها و میشهای این پارک ملی در دهه ۱۳۵۰ حدود ۱۵۰ هزار رأس برآورد شدهبود که معادل نزدیک به سهچهارم کل جمعیت گوسفندان اوریال دنیا میشد.
یکهشتم گونههای گیاهی، یکسوم گونههای پرندگان و بیش از ۵۰ درصد از گونههای پستانداران کشور در این پارک زندگی میکنند.
۶۹ گونه پستاندار وابسته به ۶ راسته، ۲۱ خانواده و ۵۰ سرده در پارک ملی گلستان شناسایی شدهاست. پلنگ و خرس قهوهای از گوشتخواران بزرگ پارک ملی هستند.
پارک ملی گلستان دارای بیشترین جمعیت پلنگ ایرانی نسبت به تمام جهان است و ارتفاعات شرق پارک دارای جمعیت بالایی از این گونه هستند. این منطقه از مناطقی است که میتوان در آن خرس قهوه ای را علاوه بر مناطق جنگلی در مناطق دشتی و خشک مشاهده کرد.آهوی گواتردار در دشت های جنوب شرق پارک با تراکم زیاد یافت میشود. در سالهای اخیر به لطف دوربین های تله ای و گشت های شبانه حضور کفتار بار ها در پارک ثابت شده است. سمور جنگلی از گوشتخوارانی است که شواهدی از حضور آن در پارک ملی گلستان وجود دارد. دیگر پستانداران مهم ساکن این جنگل شامل مرال، شوکا، گراز، گوسفند وحشی (قوچ و میش)، بز کوهی (کل و بز)، گرگ، گربه جنگلی، گربه وحشی، گربه پالاس، تشی، گرگ، وشق، روباه سرخ میشود. از راسته خفاشها تاکنون ۱۸ گونه در این پارک شناسایی شده است.
این منطقه از بهترین زیستگاههای گوسفند وحشی اوریال بزرگترین و قدیمیترین زیرگونهٔ گوسفند وحشی ایران است و یکی از خالصترین جمعیتهای قوچ و میش اوریال را در خود جای دادهاست. جمعیت این حیوان در جنگل گلستان در دهه ۱۳۵۰ حدود ۱۵۰ هزار رأس برآورد شدهبود که معادل نزدیک به سهچهارم کل جمعیت گوسفندان وحشی اوریال دنیا میشد. اکنون گرچه جمعیت آنها قطعاً کاهش زیادی داشته، اما هنوز نیز مشاهده آنها بخصوص در ارتفاعات جنوبی پارک آسان است و به نوعی به یکی از نمادهای پارک تبدیل شدهاند.
یکی از ویژگیهای منحصر بهفرد این پارک برای گردشگران، حضور پرتعداد گرازها، برای غذا گرفتن از انسان ها و بدون ترس از انسان در جاده ای است که از مرکز پارک می گذرد. این مورد از دیدگاه متخصصین امری ناصحیح و غیر اصولی است که در چرخه ی زیست گراز و جنگلهای هیرکانی تاثیرات منفی میگذارد. نترسیدن حیوانات وحشی از انسانها در برخی کشورها امری کاملاً طبیعی است اما در ایران پدیدهای نادر و عجیب محسوب میشود. البته این وضعیت فقط در مورد گراز وجود دارد و بقیه حیوانات پارک مثل تمام حیوانات ایران بهشدت از انسان هراسان و گریزانند.
۱۴۹ گونه پرنده متعلق به ۱۵ راسته، ۴۲ تیره و ۸۹ سرده در پارک ملی گلستان شناسایی شدهاست که از این تعداد پرنده ۴۸ نوع در فصل بهار و تابستان در منطقه مشاهده میشود و ۶۲ گونه بومی پارک ملی هستند. مهمترین این پرندگان شامل قرقاول، کبک، تیهو، کوکر سینهسیاه، ابیا، بلدرچین معمولی، انواع دارکوب، بلبل، توکا، سهره ها، زردپره ها، مگسگیرها، زنبورخوار ها و چرخریسک ها و پرندگان شکاری و جغد ها همچون قرقی، شاهبوف، دلیجه، سارگپه پابلند، سارگپه، عقاب دوبرادر، دال سیاه، دال، عقاب دریایی دمسفید، بالابان، طرلان و هما میشوند.
گیاهان اصلی پارک به دلیل وجود اقلیمهای مختلف متنوع است. مهمترین گونههای گیاهی شامل بلوط، بلند مازو، ممرز، انجیلی، افرا، نمدار، خرمندی (از خانوادهٔ آبنوس)، زبان گنجشک، پلت، شیردار، کرکو، آزاد، آوری، توسکا، شیردار، بارانک، انجیر، توت، ملچ، داغداغان، ازگیل، ولیک، زالزالک، سیاه تلو، گوجه وحشی، شیر خشت، گردو، تمشک، انار وحشی، گلابی وحشی، زرشک، تاغ، گز، پرند، کاروانکش، کلاه میرحسن، گون، چوبک، درمنه، خار شتر و ارس میشود.
از مجموع جانوران موجود در این جنگل ۱۹ گونه در خطر انقراض است پلنگ از جمله آنهاست. مرال، شوکا، کل و بز، و قوچ و میش هم از جمله گونههایی اند که بیشتر مورد شکار غیرمجاز قرار میگیرند.
تهدیدها و چالشها:
شکار غیرمجاز گونههای شاخص مانند پلنگ، مرال و قوچومیش
کاهش جمعیت حیاتوحش بهدلیل تخریب زیستگاهها
تصادف حیوانات با خودروها در جاده عبوری از داخل پارک
قطع درختان و تخریب پوشش گیاهی برای توسعه جاده و روستاها
آتشسوزیهای مکرر و کنترلنشده در جنگل
ورود گردشگران زیاد و نبود مدیریت مناسب گردشگری
آلودگی محیط ناشی از زباله و فعالیت انسانی
خشکسالی و تغییرات اقلیمی مؤثر بر پوشش گیاهی
کمبود نیرو و امکانات حفاظتی در برابر شکارچیان و متخلفان
تهدید انقراض ۱۹ گونه جانوری ازجمله پلنگ ایرانی
پارک ملی گلستان از بهترین زیستگاههای پستانداران بزرگی چون پلنگ، خرس قهوهای، گرگ، وشق، مرال، شوکا، گوسفند وحشی و بز وحشی، آهوی ایرانی و گراز است و بهویژه بهخاطر جمعیت فراوان قوچ و میش اوریال معروف است. جمعیت قوچها و میشهای این پارک ملی در دهه ۱۳۵۰ حدود ۱۵۰ هزار رأس برآورد شدهبود که معادل نزدیک به سهچهارم کل جمعیت گوسفندان اوریال دنیا میشد.
یکهشتم گونههای گیاهی، یکسوم گونههای پرندگان و بیش از ۵۰ درصد از گونههای پستانداران کشور در این پارک زندگی میکنند.
۶۹ گونه پستاندار وابسته به ۶ راسته، ۲۱ خانواده و ۵۰ سرده در پارک ملی گلستان شناسایی شدهاست. پلنگ و خرس قهوهای از گوشتخواران بزرگ پارک ملی هستند.
پارک ملی گلستان دارای بیشترین جمعیت پلنگ ایرانی نسبت به تمام جهان است و ارتفاعات شرق پارک دارای جمعیت بالایی از این گونه هستند. این منطقه از مناطقی است که میتوان در آن خرس قهوه ای را علاوه بر مناطق جنگلی در مناطق دشتی و خشک مشاهده کرد.آهوی گواتردار در دشت های جنوب شرق پارک با تراکم زیاد یافت میشود. در سالهای اخیر به لطف دوربین های تله ای و گشت های شبانه حضور کفتار بار ها در پارک ثابت شده است. سمور جنگلی از گوشتخوارانی است که شواهدی از حضور آن در پارک ملی گلستان وجود دارد. دیگر پستانداران مهم ساکن این جنگل شامل مرال، شوکا، گراز، گوسفند وحشی (قوچ و میش)، بز کوهی (کل و بز)، گرگ، گربه جنگلی، گربه وحشی، گربه پالاس، تشی، گرگ، وشق، روباه سرخ میشود. از راسته خفاشها تاکنون ۱۸ گونه در این پارک شناسایی شده است.
این منطقه از بهترین زیستگاههای گوسفند وحشی اوریال بزرگترین و قدیمیترین زیرگونهٔ گوسفند وحشی ایران است و یکی از خالصترین جمعیتهای قوچ و میش اوریال را در خود جای دادهاست. جمعیت این حیوان در جنگل گلستان در دهه ۱۳۵۰ حدود ۱۵۰ هزار رأس برآورد شدهبود که معادل نزدیک به سهچهارم کل جمعیت گوسفندان وحشی اوریال دنیا میشد. اکنون گرچه جمعیت آنها قطعاً کاهش زیادی داشته، اما هنوز نیز مشاهده آنها بخصوص در ارتفاعات جنوبی پارک آسان است و به نوعی به یکی از نمادهای پارک تبدیل شدهاند.
یکی از ویژگیهای منحصر بهفرد این پارک برای گردشگران، حضور پرتعداد گرازها، برای غذا گرفتن از انسان ها و بدون ترس از انسان در جاده ای است که از مرکز پارک می گذرد. این مورد از دیدگاه متخصصین امری ناصحیح و غیر اصولی است که در چرخه ی زیست گراز و جنگلهای هیرکانی تاثیرات منفی میگذارد. نترسیدن حیوانات وحشی از انسانها در برخی کشورها امری کاملاً طبیعی است اما در ایران پدیدهای نادر و عجیب محسوب میشود. البته این وضعیت فقط در مورد گراز وجود دارد و بقیه حیوانات پارک مثل تمام حیوانات ایران بهشدت از انسان هراسان و گریزانند.
۱۴۹ گونه پرنده متعلق به ۱۵ راسته، ۴۲ تیره و ۸۹ سرده در پارک ملی گلستان شناسایی شدهاست که از این تعداد پرنده ۴۸ نوع در فصل بهار و تابستان در منطقه مشاهده میشود و ۶۲ گونه بومی پارک ملی هستند. مهمترین این پرندگان شامل قرقاول، کبک، تیهو، کوکر سینهسیاه، ابیا، بلدرچین معمولی، انواع دارکوب، بلبل، توکا، سهره ها، زردپره ها، مگسگیرها، زنبورخوار ها و چرخریسک ها و پرندگان شکاری و جغد ها همچون قرقی، شاهبوف، دلیجه، سارگپه پابلند، سارگپه، عقاب دوبرادر، دال سیاه، دال، عقاب دریایی دمسفید، بالابان، طرلان و هما میشوند.
گیاهان اصلی پارک به دلیل وجود اقلیمهای مختلف متنوع است. مهمترین گونههای گیاهی شامل بلوط، بلند مازو، ممرز، انجیلی، افرا، نمدار، خرمندی (از خانوادهٔ آبنوس)، زبان گنجشک، پلت، شیردار، کرکو، آزاد، آوری، توسکا، شیردار، بارانک، انجیر، توت، ملچ، داغداغان، ازگیل، ولیک، زالزالک، سیاه تلو، گوجه وحشی، شیر خشت، گردو، تمشک، انار وحشی، گلابی وحشی، زرشک، تاغ، گز، پرند، کاروانکش، کلاه میرحسن، گون، چوبک، درمنه، خار شتر و ارس میشود.
از مجموع جانوران موجود در این جنگل ۱۹ گونه در خطر انقراض است پلنگ از جمله آنهاست. مرال، شوکا، کل و بز، و قوچ و میش هم از جمله گونههایی اند که بیشتر مورد شکار غیرمجاز قرار میگیرند.
تهدیدها و چالشها:
شکار غیرمجاز گونههای شاخص مانند پلنگ، مرال و قوچومیش
کاهش جمعیت حیاتوحش بهدلیل تخریب زیستگاهها
تصادف حیوانات با خودروها در جاده عبوری از داخل پارک
قطع درختان و تخریب پوشش گیاهی برای توسعه جاده و روستاها
آتشسوزیهای مکرر و کنترلنشده در جنگل
ورود گردشگران زیاد و نبود مدیریت مناسب گردشگری
آلودگی محیط ناشی از زباله و فعالیت انسانی
خشکسالی و تغییرات اقلیمی مؤثر بر پوشش گیاهی
کمبود نیرو و امکانات حفاظتی در برابر شکارچیان و متخلفان
تهدید انقراض ۱۹ گونه جانوری ازجمله پلنگ ایرانی