دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون
نام‌های قدیمی: دریاچهٔ سیستان، دریاچهٔ زَرَنگ
دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه همچنین هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و دوازدهمین ذخیره‌گاه زیست‌کره کشور محسوب می‌شود که در سال ۹۵ در شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست کره در یونسکو ثبت شده است.
دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون (نام‌های قدیمی: دریاچهٔ سیستان، دریاچهٔ زَرَنگ) سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریای مازندران و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. دریاچه و تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌اند. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هلمند (هیرمند) تشکیل شده و هامون گود زره هم کمی دورتر از این سه قرار گرفته‌است. این دریاچه‌ها در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچهٔ مشترک هامون، میان افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند. رودخانهٔ هیرمند شریان اصلی ورود به هامون است و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان نیز به هامون می‌ریزند.
وسعت دریاچهٔ هامون در زمان پرآبی ۵٬۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳٬۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. با این اوصاف، دریاچهٔ هامون وابسته به رودخانهٔ هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای همهٔ سامانه به وجود آورد.
تالاب هامون در چهارمین کنگرهٔ جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
تالاب هامون
تالاب هامون مشتمل بر دریاچه، برکه‌ها و باتلاقهایی است که سطح آن مرتباً در حال نوسان و تغییر است. وسعت هامون در شرایط حداکثر آبگیری حدود ۵۷۰۰ کیلومتر مربع بوده که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومترمربع آن متعلق به ایران است. دامنه عمقی هامون بین ۱ تا ۷ متر است. در منطقه سیستان، سه هامون به نام‌های پوزک، صابری و هیرمند قرار دارد. این هامونها به طور مجزا از منابع آبی جداگانه تغذیه میشوند، ولی در زمان حداکثر آبگیری به هم می‌پیوندند. میانگین بارندگی سالانه در حوضه سفلی سیستان حدود ۵/۵۳ میلی‌متر است. حیات، من جمله حیات انسان، تنها در صورت جریان ورودیِ آب از بیرون منطقه امکان‌پذیر است.
علاوه بر این، از مشخصه‌های اصلی منبع آبی رود هلمند نوسانات آن است. در حال حاضر، و از سال ۲۰۰۰ تا کنون، شرایط زیست‌محیطی تالاب‌ها شاهد خشکسالی شدیدِ نوزده سالهای بوده که هنوز مشخص نیست به پایان رسیده باشد. رود هلمند بار‌ها مسیر و نهر‌های خود را تغییر داده و موجب مهاجرت انسان‌ها برای دسترسی به منابع آب فراوان و مزایای حاصل از این رودخانه شده است. علاوه بر این، هیچ جریان خروجی از انتهای دریاچه وجود ندارد، زیرا آب در اثر تبخیر از بین می‌رود. خشکسالی‌ها و طغیان‌های رود، سکونت انسان و زندگی طبیعی در طول تاریخ به دلیل این شرایط سخت دچار مشکلات متعددی شده است.
تالاب‌های هامون در منطقهای بسیار خشک واقع شده و کاملاً به منابع آبی رودخانه هیرمند در افغانستان وابسته هستند.
از جمله دلایل اصلی بروز چالش های زیست محیطی در منطقه باید به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش بارندگی
سوء مدیریت آب در حوضه سیستان
تغییرات آب و هوایی
عدم پرداخت حق‌آبه رود هیرمند توسط افغانستان
سال‌هاست که مسئله تامین حق‌آبه رودخانه هیرمند از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح می‌شود چراکه در صورت عدم تامین حق‌آبه، خشک شدن رودخانه هیرمند و به تبع آن خشکی تالاب بین المللی هامون آسیب‌های جبران‌ناپذیری به معیشت جوامع محلی وارد می‌کند همچنین می‌تواند باعث تشدید خشکسالی و تبدیل آن به منشاء گردوغبار شود.
گونه‌های جانوری هامون: تالاب‌های هامون دارای ۲۵ گونه ماهی بوده که ۱۵ گونه آنها بومی و ۱۰ گونه آن توسط ایران وارد این تالاب‌ها شده بودند. امروزه به علت خشکسالی ۵ گونه بومی به حیات خود ادامه می‌دهند. همچنین در گذشته ۲۳ گونه پستاندار در این اکوسیستم زندگی می‌کرد که در حال حاضر به ۸ گونه کاهش یافته است. علاوه بر این،در هامون ۱۸۱ گونه پرنده (خشکزی و آبزی) و ۳۷ گونه خزنده می‌زیستند، که در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی به ۴۹ گونه پرنده، ۲ گونه خزنده و همچنین ۴ گونه دوزیست رسیده‌اند. غنی‌ترین اکوسیستم هامون را در تالاب پوزک شاهد هستیم.
وسعت دریاچهٔ هامون در زمان پرآبی ۵٬۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳٬۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. با این اوصاف، دریاچهٔ هامون وابسته به رودخانهٔ هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای همهٔ سامانه به وجود آورد.
تالاب هامون در چهارمین کنگرهٔ جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
تالاب هامون
تالاب هامون مشتمل بر دریاچه، برکه‌ها و باتلاقهایی است که سطح آن مرتباً در حال نوسان و تغییر است. وسعت هامون در شرایط حداکثر آبگیری حدود ۵۷۰۰ کیلومتر مربع بوده که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومترمربع آن متعلق به ایران است. دامنه عمقی هامون بین ۱ تا ۷ متر است. در منطقه سیستان، سه هامون به نام‌های پوزک، صابری و هیرمند قرار دارد. این هامونها به طور مجزا از منابع آبی جداگانه تغذیه میشوند، ولی در زمان حداکثر آبگیری به هم می‌پیوندند. میانگین بارندگی سالانه در حوضه سفلی سیستان حدود ۵/۵۳ میلی‌متر است. حیات، من جمله حیات انسان، تنها در صورت جریان ورودیِ آب از بیرون منطقه امکان‌پذیر است.
علاوه بر این، از مشخصه‌های اصلی منبع آبی رود هلمند نوسانات آن است. در حال حاضر، و از سال ۲۰۰۰ تا کنون، شرایط زیست‌محیطی تالاب‌ها شاهد خشکسالی شدیدِ نوزده سالهای بوده که هنوز مشخص نیست به پایان رسیده باشد. رود هلمند بار‌ها مسیر و نهر‌های خود را تغییر داده و موجب مهاجرت انسان‌ها برای دسترسی به منابع آب فراوان و مزایای حاصل از این رودخانه شده است. علاوه بر این، هیچ جریان خروجی از انتهای دریاچه وجود ندارد، زیرا آب در اثر تبخیر از بین می‌رود. خشکسالی‌ها و طغیان‌های رود، سکونت انسان و زندگی طبیعی در طول تاریخ به دلیل این شرایط سخت دچار مشکلات متعددی شده است.
تالاب‌های هامون در منطقهای بسیار خشک واقع شده و کاملاً به منابع آبی رودخانه هیرمند در افغانستان وابسته هستند.
از جمله دلایل اصلی بروز چالش های زیست محیطی در منطقه باید به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش بارندگی
سوء مدیریت آب در حوضه سیستان
تغییرات آب و هوایی
عدم پرداخت حق‌آبه رود هیرمند توسط افغانستان
سال‌هاست که مسئله تامین حق‌آبه رودخانه هیرمند از سوی کارشناسان و مسئولان مطرح می‌شود چراکه در صورت عدم تامین حق‌آبه، خشک شدن رودخانه هیرمند و به تبع آن خشکی تالاب بین المللی هامون آسیب‌های جبران‌ناپذیری به معیشت جوامع محلی وارد می‌کند همچنین می‌تواند باعث تشدید خشکسالی و تبدیل آن به منشاء گردوغبار شود.
گونه‌های جانوری هامون: تالاب‌های هامون دارای ۲۵ گونه ماهی بوده که ۱۵ گونه آنها بومی و ۱۰ گونه آن توسط ایران وارد این تالاب‌ها شده بودند. امروزه به علت خشکسالی ۵ گونه بومی به حیات خود ادامه می‌دهند. همچنین در گذشته ۲۳ گونه پستاندار در این اکوسیستم زندگی می‌کرد که در حال حاضر به ۸ گونه کاهش یافته است. علاوه بر این،در هامون ۱۸۱ گونه پرنده (خشکزی و آبزی) و ۳۷ گونه خزنده می‌زیستند، که در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی به ۴۹ گونه پرنده، ۲ گونه خزنده و همچنین ۴ گونه دوزیست رسیده‌اند. غنی‌ترین اکوسیستم هامون را در تالاب پوزک شاهد هستیم.